Το Σύνδρομο του Κουτοπόνηρου... Αδικημένου Κακομοίρη

H χώρα έχει έναν πρωθυπουργό που δεν σταματά να επαναλαμβάνει την ανάγκη για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, ενώ προσπαθεί να υλοποιήσει με το ζόρι (κάποια) μέτρα που θα μας οδηγήσουν στην έξοδο στις αγορές. Συγχρόνως πετάει στην άλλη άκρη του κόσμου για να πλέξει το εγκώμιο του υπαρκτού σοσιαλισμού, ενός συστήματος ακόμα πιο νεκρού και από τον δικτάτορα της εξωτικής χώρας όπου ταξίδεψε για να τιμήσει. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Η πιο πιθανή εξήγηση είναι πως, έχοντας να διαχειριστεί την πολιτική του κατάρρευση, ο πρωθυπουργός επιχειρεί να απευθυνθεί σ’ ένα ακροατήριο που υποτίθεται πως συγκινείται από τη σοσιαλιστική ρητορική. Πράγματι, ο θάνατος του Φιντέλ Κάστρο υπήρξε ευκαιρία να εκδηλωθούν αισθήματα θαυμασμού για τον πρώην «κομαντάντε», σύμβολο ριζοσπαστισμού πριν από εβδομήντα χρόνια, αλλά στην πράξη ξεπεσμένο και ξεπερασμένο αυταρχικό ηγέτη μιας εξαθλιωμένης χώρας που δεν κατάφερε να εξαγάγει ούτε καν τα σύμβολά της.

Πώς εξηγείται όμως αυτός ο θαυμασμός; Προφανώς υπάρχουν οι αμετανόητοι κομμουνιστές, που, όπως οι χιλιαστές ή τα μέλη συναφών θρησκευτικών αιρέσεων, δεν θα πάψουν ποτέ να πιστεύουν στην άμεση έλευση της Δευτέρας Παρουσίας, ο κόσμος να χαλάσει.

Δεκαετίες ολόκληρες, εφημερίδες, περιοδικά και ηλεκτρονικά ΜΜΕ καλλιέργησαν τον μύθο του σοσιαλισμού, που εξασφαλίζει στους πάντες μια άνετη και εύκολη ζωή και μάλιστα το κάνει με τη ρομαντική μανιέρα της επανάστασης. Παρά τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που μεσολάβησαν έκτοτε, το μήνυμα του «άλλου κόσμου που είναι εφικτός» έπιασε.

Είναι δύσκολο να αγνοήσει κανείς την εκτυφλωτική αντίφαση ενός πρωθυπουργού που επαιτεί δανεικά από το ΔΝΤ τη στιγμή που παραδίδει σοσιαλιστικά μαθήματα από την Κούβα.

Εδώ οι ρίζες πάνε βαθύτερα και πατάνε πάνω στην προαιώνια καχυποψία απέναντι στη Δύση και την αντίληψη πως η Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ κάτι παραπάνω από κλωτσοσκούφι των ξένων (λέγε Δυτικών), ένα ένστικτο που καλλιεργήθηκε συστηματικά για δεκαετίες και όπως ήταν φυσικό βρήκε πρόσφορο έδαφος στα χρόνια της κρίσης. Το ένστικτο αυτό παρήγαγε ένα πλέγμα αντιλήψεων και νοοτροπιών, που ο Νικηφόρος Διαμαντούρος έχει περιγράψει περιεκτικά, και κατά τη γνώμη μου πετυχημένα, με τον όρο «underdog culture», μια έννοια που συχνά μεταφράζεται μάλλον ατυχώς ως «παρωχημένη κουλτούρα». Η λέξη underdog παραπέμπει στον χαμένο, τον πάντα αδικημένο που αισθάνεται ένα μόνιμο σύμπλεγμα κατωτερότητας και γι’ αυτό ταυτίζεται αυτόματα με τους υποδεέστερους, τους παρακατιανούς, τους αουτσάιντερ.

Στην οπτική αυτή, ο Μιλόσεβιτς, ο Σαντάμ ή ο Κάστρο είναι οι αδύναμοι που τολμούν να τα βάλουν με τους ισχυρούς και γι’ αυτό τους θαυμάζουμε και ταυτιζόμαστε μαζί τους καθώς αισθανόμαστε κι εμείς εξίσου αδύναμοι, παραβλέποντας βέβαια πως πρόκειται για πανίσχυρους και συνήθως αιμοσταγείς τυράννους που καταπιέζουν τους λαούς τους. Στην ουσία του πρόκειται για ένα «σύνδρομο κακομοιριάς».

Σε πέντε χρόνια θα γιορτάσουμε την επέτειο των 200 χρόνων από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης. Ας επιδιώξουμε να το κάνουμε απαλλαγμένοι από το σύνδρομο της κακομοιριάς.
Από το άρθρο, «Αλλαγή υποδείγματος», του Στάθη Καλύβα kathimerini.gr 4.12.16.