Η ελλαδική κοινωνία έχει κάνει τις επιλογές της τα τελευταία τριάντα χρόνια. Επιβραβεύοντας ηγέτες και αντιλήψεις που μεταθέτουν χρόνια προβλήματα στο μέλλον, δείχνει να προτιμά την ανερμάτιστη από τη στρατηγική ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών.
Είμαστε η χώρα της συστημικής αναβλητικότητας. Οι θεσμοί μας, ιδιαίτερα αυτοί της εκτελεστικής εξουσίας, αδυνατούν να ενεργήσουν στρατηγικά. Αρκούνται στη μικροδιαχείριση της αθλιότητας• ο χρονικός ορίζοντας δράσης τους, στην καλύτερη περίπτωση, συν-εξελίσσεται με τον εκλογικό κύκλο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ασφαλιστικό. Η διαχρονική εξέλιξη του προβλήματος είναι γνωστή και αποτυπώνεται σε πληθώρα σχετικών μελετών [βλέπε λ. χ. το βιβλίο του Τ. Γιαννίτση, «Το ασφαλιστικό (ως ορφανό της πολιτικής) και μια διέξοδος», εκδ. Πόλις, 2007]. Ξέρουμε τι μας περιμένει.
Πώς παράγεται η συστημική αναβλητικότητα; Οι κυρίαρχες αξίες του πολιτικού μας συστήματος (ψηφοθηρία, καιροσκοπισμός, θεσμική ατροφία, έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς) συγκροτούν ένα διαμορφωτικό της κυβερνητικής πράξης λαϊκιστικό λογοπλαίσιο, το οποίο ακυρώνει τον μακροπρόθεσμο ορθολογικό σχεδιασμό.
Ο πρώην υπουργός Εργασίας Τ. Γιαννίτσης, ένας μεταρρυθμιστής σοσιαλδημοκράτης με καλή γνώση του ασφαλιστικού, του οποίου το σχέδιο μεταρρύθμισης αποσύρθηκε το 2001, έπειτα από θορυβώδεις αντιδράσεις του ίδιου του κόμματός του, περιγράφει πώς η ψηφοθηρία, ο καταγωγικός λαϊκισμός του ΠΑΣΟΚ και ο κομματικός καιροσκοπισμός απέτρεψαν την εκσυγχρονιστική κυβέρνηση Σημίτη να προωθήσει περαιτέρω τη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση.
Ο λαϊκισμός δεν είναι απλώς κακόγουστη ρητορική: παρέχει λεξιλόγιο, διαμορφώνει νοοτροπίες, παράγει αποτελέσματα. Τα μείζονα προβλήματα θεωρούνται «καυτές πατάτες» που πρέπει να πετιούνται στον επόμενο.
Οι συνδικαλιστικές γραφειοκρατίες θέλουν να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη των συντεχνιών τους, οι πολιτικάντηδες να επανεκλεγούν, οι διαπλεκόμενοι επιχειρηματίες να αρμέξουν το κράτος.
Η ηθική μας αμβλύνοια είναι τέτοια που δεν θεωρούμε ότι πρέπει να είμαστε αλληλέγγυοι με τις μελλοντικές γενιές – τα παιδιά μας. Το αυθαίρετο εξοχικό έχει προτεραιότητα! Ζούμε με δανεικά, σε χρόνο δανεικό.
Καθηλωμένοι στο ανιστορικό παρόν, δίχως αίσθηση προοπτικής, κάθε κοινωνική ομάδα προσπαθεί να αρπάξει ό, τι μπορεί. Η ουσία της «μαγκιάς», άλλωστε, είναι η λαθρεπιβασία: να πληρώνουν άλλοι το λογαριασμό.
Οι λιμενεργάτες του Πειραιά μπορούν να δώσουν σχετικά μαθήματα σε κάθε ενδιαφερόμενο. Συμπεριφερόμαστε ως εάν το μέλλον να μη μας αφορά. Και γιατί να μας αφορά;
Μακροχρόνια θα είμαστε όλοι νεκροί!
Από το άρθρο, «Ζούμε με δανεικά, σε χρόνο δανεικό», στην Καθημερινή 3.1.10 του Χαρίδημου Κ. Τσούκα, καθηγητή στο πανεπιστήμιο ALBA και στο University of Warwick.
Είμαστε η χώρα της συστημικής αναβλητικότητας. Οι θεσμοί μας, ιδιαίτερα αυτοί της εκτελεστικής εξουσίας, αδυνατούν να ενεργήσουν στρατηγικά. Αρκούνται στη μικροδιαχείριση της αθλιότητας• ο χρονικός ορίζοντας δράσης τους, στην καλύτερη περίπτωση, συν-εξελίσσεται με τον εκλογικό κύκλο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ασφαλιστικό. Η διαχρονική εξέλιξη του προβλήματος είναι γνωστή και αποτυπώνεται σε πληθώρα σχετικών μελετών [βλέπε λ. χ. το βιβλίο του Τ. Γιαννίτση, «Το ασφαλιστικό (ως ορφανό της πολιτικής) και μια διέξοδος», εκδ. Πόλις, 2007]. Ξέρουμε τι μας περιμένει.
Πώς παράγεται η συστημική αναβλητικότητα; Οι κυρίαρχες αξίες του πολιτικού μας συστήματος (ψηφοθηρία, καιροσκοπισμός, θεσμική ατροφία, έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς) συγκροτούν ένα διαμορφωτικό της κυβερνητικής πράξης λαϊκιστικό λογοπλαίσιο, το οποίο ακυρώνει τον μακροπρόθεσμο ορθολογικό σχεδιασμό.
Ο πρώην υπουργός Εργασίας Τ. Γιαννίτσης, ένας μεταρρυθμιστής σοσιαλδημοκράτης με καλή γνώση του ασφαλιστικού, του οποίου το σχέδιο μεταρρύθμισης αποσύρθηκε το 2001, έπειτα από θορυβώδεις αντιδράσεις του ίδιου του κόμματός του, περιγράφει πώς η ψηφοθηρία, ο καταγωγικός λαϊκισμός του ΠΑΣΟΚ και ο κομματικός καιροσκοπισμός απέτρεψαν την εκσυγχρονιστική κυβέρνηση Σημίτη να προωθήσει περαιτέρω τη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση.
Ο λαϊκισμός δεν είναι απλώς κακόγουστη ρητορική: παρέχει λεξιλόγιο, διαμορφώνει νοοτροπίες, παράγει αποτελέσματα. Τα μείζονα προβλήματα θεωρούνται «καυτές πατάτες» που πρέπει να πετιούνται στον επόμενο.
Οι συνδικαλιστικές γραφειοκρατίες θέλουν να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη των συντεχνιών τους, οι πολιτικάντηδες να επανεκλεγούν, οι διαπλεκόμενοι επιχειρηματίες να αρμέξουν το κράτος.
Η ηθική μας αμβλύνοια είναι τέτοια που δεν θεωρούμε ότι πρέπει να είμαστε αλληλέγγυοι με τις μελλοντικές γενιές – τα παιδιά μας. Το αυθαίρετο εξοχικό έχει προτεραιότητα! Ζούμε με δανεικά, σε χρόνο δανεικό.
Καθηλωμένοι στο ανιστορικό παρόν, δίχως αίσθηση προοπτικής, κάθε κοινωνική ομάδα προσπαθεί να αρπάξει ό, τι μπορεί. Η ουσία της «μαγκιάς», άλλωστε, είναι η λαθρεπιβασία: να πληρώνουν άλλοι το λογαριασμό.
Οι λιμενεργάτες του Πειραιά μπορούν να δώσουν σχετικά μαθήματα σε κάθε ενδιαφερόμενο. Συμπεριφερόμαστε ως εάν το μέλλον να μη μας αφορά. Και γιατί να μας αφορά;
Μακροχρόνια θα είμαστε όλοι νεκροί!
Από το άρθρο, «Ζούμε με δανεικά, σε χρόνο δανεικό», στην Καθημερινή 3.1.10 του Χαρίδημου Κ. Τσούκα, καθηγητή στο πανεπιστήμιο ALBA και στο University of Warwick.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου